Odpowiedzi na stare pytania
„Herezja" to dzieło bez wątpienia erudycyjne. Jednak prof. Kołakowski nie zasypuje nas mnóstwem dat, terminów, teologicznych rozróżnień. Nie chodzi mu o to, by temat herezji wyczerpać, poddać to zjawisko całościowej, wieloaspektowej analizie. Stosuje ciekawy mechanizm selekcji faktów i zagadnień, który pozwala oglądać herezje i heretyków w możliwie jak najszerszym i, co ważne, wciąż aktualnym kontekście.Prof. Kołakowski pokazuje, że u podstaw zarówno herezji, jak i ortodoksji leżą pytania. Odwieczne, fundamentalne, tożsame dla obu stron. Herezja to zatem nie próba destrukcji czy dywersji, ale chęć porządkowania, wyjaśniania. Jak sobie z nią radzić? Jak radzić sobie (nie tylko we wspólnotach religijnych) z tymi, którzy szukają nowych, nieszablonowych odpowiedzi na stare pytania? Kołakowski nie ma wątpliwości. Potrzebna jest tolerancja. Dojrzała, szczera, odpowiedzialna. Taka, która nie będzie ani obojętnością, ani zaprzeczaniem własnym przekonaniom i utopijnym twierdzeniem, że wszyscy mają taką samą rację. By nie dopuścić do agresji i fanatyzmu potrzeba zdrowego sceptycyzmu, dystansu wobec własnych poglądów. Mówiąc krótko - nie można przestać pytać.
Recenzent: Maciej Nycz
Kołakowski: filozof herezji. Czy istnieją współcześni heretycy? Jak tworzą się nowe ideologie i gdzie leżą granice tolerancji? Czy między herezją a dogmatem rzeczywiście jest tak wielka różnica? Co decydowało o uznaniu jakiegoś poglądu za herezję: demokratyczne głosowanie a może... przypadek? Książka Herezja to niespodziewanie odnalezione po latach w „sejfie” teksty szesnastu wykładów Leszka Kołakowskiego wygłoszonych między listopadem 1982 a lutym 1983 dla polskiej rozgłośni radia Wolna Europa. Kołakowski omawia w nich herezje zarówno od strony historycznej jak i wpływu poszczególnych prądów na kształtowanie się doktryny Kościoła katolickiego a później także innych gałęzi chrześcijaństwa. W przystępny sposób opisuje najważniejsze „bluźniercze nurty”, śledząc równocześnie ich wpływ na politykę, obyczajowość i religijność społeczeństw. Kołakowski pokazuje, że poszczególne herezje odżywają współcześnie w postaci różnych newage'owych czy scjentystycznych duchowości, w walkach ideologicznych, walkach o tolerancję. Choć często są traktowane jako relikty przeszłości, co jakiś czas odświeżone i odnowione wracają jako odkrywcze i rewolucyjne idee współczesności. To tekst niezwykle współczesny. Mini-przewodnik po świecie błądzących! O Leszku Kołakowskim, jako autorze niniejszej książki można powiedzieć słowami Miłosza z Traktatu teologicznego:
„Nie jestem i nie chcę być posiadaczem prawdy.
W sam raz dla mnie wędrowanie po obrzeżach herezji.
Żeby uniknąć tego, co nazywają spokojem wiary,
A co jest po prostu samozadowoleniem”.Zbigiew Mentzel